روکش دندان چیست؟
آنچه از سوی آفریدگار بدون عیب و نقص سالم و سفید و بدون اشكال به ما هدیه میشود، طی دورانی كوتاه یا بلند آسیب می‌بیند و تخریب میشود. آنگاه ناچاریم از علم نه چندان كامل بشر سود بجوییم و آن را در حدی قابل قبول و نه به شكل عالی و كامل دوباره بسازیم. صحبت از دندان‌هاست كه هر چند سالم و بی‌عیب و نقص در دهان ما می‌رویند، طی چند سال، گاه آنچنان با بی‌مهری صاحبان خود روبه‌رو میشوند كه به شدت تخریب شده و برای بازسازی آنها ناگزیر به استفاده از علم و تكنولوژی خاص آن هستیم.
دندانها در اثر عدم رعایت بهداشت و تغذیه نادرست، در معرض پوسیدگی قرار می‌گیرند. اگر برای درمان این پوسیدگی‌‌ها زود اقدام و آنها را ترمیم كنیم، نیاز به تداخل و دستكاری چندانی از سوی دندانپزشك نخواهند داشت و به راحتی ترمیم میشوند. اما گاهی پوسیدگی‌‌ها چندان پیشرفت می‌كنند كه نسج زیادی از دندان از بین میرود و ساختمان دندان تا حد زیادی تخریب میشود. برای درمان این دندانها و بازسازی دوباره آنها، روكش‌های دندانی به كمك آمده‌اند. به كمك این روكش‌ها دندان دوباره ساخته میشود و میتوان امید داشت كه تا چند سال دندان به كمك روكش در دهان باقی ماند.
● كلاهی بر سر دندان
تخریب دندانها ممكن است در اثر پوسیدگی یا ضربه اتفاق بیفتد. دندان‌هایی كه پوسیدگیهای شدید دارند، مقدار زیادی از نسج خود را از دست می‌دهند و دندانپزشك برای بازسازی آنها مجبور به استفاده از روكش‌ها خواهد شد.
گاهی اوقات ضربه‌هایی كه به دندانها میخورد نیز باعث میشود كه دندان بشكند. اگر شكستگی دندان كوچك باشد میتوان آن را به كمك مواد پركردنی، ترمیم كرد اما شكستگی‌های بزرگ دندان باید به كمك روكش‌ها اصلاح شوند.
دندانهای دچار شكستگی‌های مادرزادی مثل دندانهای میخی شكل یا دندان‌هایی كه اندازه‌های كوچك‌تر یا نامتناسب با دندانهای دیگر دارند و نیز بدرنگی‌های دندانها، به كمك روكش‌ها قابل اصلاح است. در مجموع به كمك یك روكش میتوان عملكرد و یا زیبایی از دست رفته یك دندان را به آن باز گرداند.
روكش‌ها از جنس‌های مختلفی ساخته میشوند. ماده‌ای كه روكش یا هر گونه پروتز دندانی از آن ساخته میشود باید با خصوصیات و شرایط دهان سازگاری داشته باشد مثلا به راحتی زنگ نزند و مواد سمی برای بدن در آن به كار نرفته باشد.
جالب است بدانید كه طلا یكی از سازگارترین مواد با بدن انسان است و انتخاب خیلی مناسبی برای ساخت روكش‌های دندانی محسوب میشود. این خصوصیات، طلا را به عنوان ماده‌ای مناسب برای ساخت روكش‌ها، معرفی می‌كند:
▪ لایه نازكی از طلا، استحكام خوبی همراه خواهد داشت بنابراین برای ساخت روكشی از جنس طلا برای دندانها لازم نیست مقدار زیادی از نسج دندان تراشیده شده و فضا برای قرارگیری روكش ایجاد شود.
▪ طلا خصوصیات تطابق‌پذیری خیلی خوبی در هنگام ذوب و ساخت روكش دارد بنابراین یك تكنسین دندانپزشكی خواهد توانست به كمك طلا روكش بسیار دقیق و كاملی را در لابراتوار تهیه كند.
در كنار این خصوصیات خوب طلا، یكی دو اشكال عمده در استفاده از آن باعث شده كه این ماده نجیب، در سال‌های اخیر، به ندرت به كمك دندانپزشكان بیایدد.
تا چندین سال پیش، طلا به عنوان یك سرمایه و نیز زیوری برای دندانها در دهان افراد قرار می‌گرفت به عبارتی اگر كسی می‌خواست پولی ذخیره كند، دندانهای جلوی خود را باروكشی از طلا می‌پوشاند تا این دندانهای طلا هم به كار زیبایی بیایند و هم اگر روزی صاحب دندانها نیاز مالی داشت یكی از دندانها را بكشد و با فروش طلای آن پولی به دست آورد. از طرفی برای ترمیم و بازسازی دندانهای تخریب شده هم روكش‌های طلا، استفاده بسیار عمومی داشتند.
اما امروزه روكش‌های طلا با هزینه بسیار سنگین ساخته میشوند و گران‌قیمت هستند بنابراین استفاده از طلا در ساخت روكش‌های دندانی، كم‌كم جای خودش را به موادی از جنس چینی و پرسلن و فلزهای ارزان قیمت‌تر داده است. از طرفی با تغییر ارزش‌های زیبایی دیگر دندانهای طلا ملاكی برای زیبایی محسوب نمی‌شوند بلكه گرایش عمومی به داشتن دندان‌هایی ردیف و سفید پیش رفته است.
امروزه، روكش‌های دندانی ممكن است برای دندانهای عقب از جنس تمام فلز ساخته شود زیرا این دندانها اغلب در معرض دید نیستند اما بیشترین روكش‌های ساخته شده در لابراتورهای امروزی دندانپزشكی از فلز ساخته شده و روی آن لایه‌ای از جنس چینی یا پرسلن قرار میگیرد. پرسلن دندانپزشكی در رنگهای مختلفی از سفید در بازار موجود است و دندانپزشك قدرت انتخاب زیادی دارد تا رنگی از پرسلن متناسب با دندانهای كناری را برای روكش در حال ساخت بیمار انتخاب كند.
● قدم به قدم
برای قرار دادن یك روكش بر روی دندان، مراحل مختلفی باید طی شود. اول از همه دندانپزشك، دندان مورد نظر را از نظر موقعیت، وجود فضای كافی در فك مقابل، وضعیت لثه و.... بررسی می‌كند و اگر تمام شرایط برای قرارگیری یك روكش بر روی دندان مناسب بود، مرحله به مرحله كارهای مربوط به روكش را پیش می‌بردد:
▪ تمام پوسیدگیهای دندان برداشته میشود و سپس دندان به كمك یك ماده ترمیم كننده مناسب مثل آمالگام یا كامپوزیت به صورت كامل ترمیم میشود. در ابتدای كار، در صورت نیاز بی‌حسی انجام میشود.
▪ فرم خاصی از تراش برای دندانی كه قرار است زیر روكش برود لازم است. برای قرار گرفتن دندانی كه زیر روكش میرود لازم است دندان در اطراف و سطح جونده به فرمی تراش بخورد و از نسج‌دندانی آن حذف شود كه فضای كافی برای قرارگیری روی دندان ایجاد شود. بعد از آنكه تراش دندان كامل شد، از ناحیه دندان تراش خورده و همچنین فك مقابل آن قالبگیری میشود و قالب تهیه شده برای ساخت روكش به لابراتوار دندانپزشكی (محلی كه دندانهای ساختنی در آنجا تهیه میشوند) ارسال میشود تا روكش موردنظر ساخته شود. روی دندان تراش خورده معمولا روكش موقتی قرار میگیرد و بیمار مرخص میشود.
▪ در جلسه ملاقات بعدی، پایه فلزی روكش ساخته شده روی دندان موردنظر امتحان میشود. در این جلسه باید مسائلی مثل تطابق كامل روكش با دندان و وضعیت آن نسبت به لثه بررسی شود و رنگ روكش انتخاب شود و بیمار برای جلسه بعدی فراخوانده شود.
▪ در این جلسه روكش ساخته شده‌ای كه روی آن لایه چینی (پرسلن) هم قرار گرفته بر روی دندان امتحان میشود و رنگ آن بررسی میشود. در مورد رنگ روكش ساخته شده از بیمار هم نظرخواهی میشود و اگر مورد رضایت بود، روكش به صورت موقت بر روی دندان چسبانده میشود.
▪ بعد از چند هفته اگر مشكلی برای روكش به وجود نیامد، به صورت دائمی به دندان چسبیده میشود.
▪ گاهی اوقات لازم است روكش بر روی دندانی قرار بگیرد كه تاج آن به دلیل تخریب كاملا از بین رفته است. این دندانها معمولا درمان ریشه میشود و سپس قسمتی از پركردگی داخل كانال خالی شده و میله‌ای به نام پست (post) داخل آن قرار میگیرد كه این میله باعث گیر روكش به دندان خواهد شد. در قسمت بالای میله هم قسمتی شبیه تاج بازسازی میشود، كه به كلاهك (core) معروف است. این دو قسمت به دندان چسبانده میشود و سپس مراحل بعدی ساخت روكش مانند دندان عادی ادامه پیدا می‌كند.
● بریج، پلی به سمت با دندان شدن
اگر دندان یا دندان‌هایی از دهان ما كشیده شود و دوست داشته‌باشیم كه آنها را به نوعی جایگزین كنیم، بریج دندان یكی از راه حل‌های جایگزینی دندانهای از دست رفته است. برای قرار دادن بریج باید دندانهای دو طرف منطقه بی‌دندان، به همان شكلی كه برای قرار دادن روكش ذكر شد، تراش بخورند (حتی اگر این دندانها سالم باشند) و سپس چند روكش به هم پیوسته به شكل یك پل از یك سمت ناحیه بی‌دندان تا سمت دیگر دندانها را به هم وصل كنند و ناحیه بی‌دندان هم به كمك روكش‌های میانی پر شودد.
● بهداشت روكش و بریج
دندانهای دارای روكش باید مثل دندانهای طبیعی مسواك بخورند و برای سلامت لثه‌های اطراف آن مراقبت و استفاده از دهانشویه‌های ملایم مثل آب نمك یا دهانشویه‌هایی كه از سوی دندانپزشك‌تان توصیه میشود، مفید است. برای تمیز كردن قسمت بی‌دندانی یك بریج باید از نخ دندانهای مخصوص زیر بریج یا مسواك‌های بین دندانی استفاده كرده و این مناطق را به طور كامل تمیز كنیم. سایر نكات بهداشتی مثل مسواك، نخ دندان و دهانشویه‌ها باید همانند دندانهای طبیعی، برای دندانهای دارای روكش و بریج هم استفاده شوند.
کاربردها
روکش دندان در موارد زیر استفاده میشود:
1. دندان‌هایی که به علت پرکردگی وسیع شکننده هستند.
2. دندان‌هایی که تاجشان شکسته باشد یا نسج باقی‌ماندهٔ دندان توانایی نگهداشتن پرکردگی را نداشته باشد.
3. در دندان‌هایی که معالجهٔ عصب شده‌اند، از آنجایی که مقدار زیادی از نسج مینا و عاج برداشته میشود و نیز به علت قطع‌شدن تغذیهٔ داخلی و خشک‌شدگی نسبی بافت دندان، یا به علت تغییر رنگ ناشی از خونریزی دندانی یا بیماری پالپ استفاده از روکش دندان توصیه میشود.
4. در ترمیم زیبایی دندانهای بدرنگ یا بدشکل.
5. برای ترک‌های دندانی.
6.بازسازی سطوح جوندهٔ دندان.
انواع روکش دندان کدام است؟
روکشهای تمام فلزی ( all metal)
همانطور که از نام آن بر می آید تمام بخش پوشش دهنده دندان از فلز ساخته شده که بسته به نوع فلزات موجود در آلیاژ آن میتواند فلز سفید یا زرد باشد.
مزایا :
بهترین روکش دندان است. چرا که تراش دندان بسیار کمتر است، باعث سایش دندانهای مقابل نمیشود، ماندگاری بسیار بالایی دارد چون کاملا فیت دندان می شود.
معایب :
تنها عیب آن ظاهر نازیبای آن است.
جنس روکشهای تمام فلز:
هیچ وقت یک فلز به صورت خالص نمیتواند جهت روکش استفاده شود، همیشه آلیاژهای فلزی هستند که برای روکشهای دندانی مورد استفاده قرار می گیرند.
آلیاژهای قیمتی ( precious):
آنچه که در انواع روکش دندان به عنوان گلد استاندارد محسوب میشود همین نوع روکش است. ۶۰℅ این آلیاژها شامل فلزات قیمتی ( طلا، پلاتینیوم، وگاهی پالادیوم ) است که بالغ بر ۴۰℅ آن طلاست. این همان چیزیست که در اصطلاح عموم جامعه « دندان طلا» نامیده میشود.
آلیاژهای قیمتی ( precious):
آنچه که در انواع روکش دندان به عنوان گلد استاندارد محسوب میشود همین نوع روکش است. ۶۰℅ این آلیاژها شامل فلزات قیمتی ( طلا، پلاتینیوم، وگاهی پالادیوم ) است که بالغ بر ۴۰℅ آن طلاست. این همان چیزیست که در اصطلاح عموم جامعه « دندان طلا» نامیده میشود.
آلیاژهای نیمه قیمتی (semi precious) :
که بیش از ۲۵℅ از فلزات قیمتی تشکیل شده است.
آلیاژهای معمولی (non precious) :
کمتر از ۲۵℅ فلزات قیمتی را شامل میشود. و بقیه آن شامل نیکل ،کروم و...
روکش سرامیکی دندان (all ceramic)
همانطور که از نام آن بر می آید ، روکشهای تمام سرامیک به طور کامل از نوعی چینی مانند پرسلن ساخته شده است.
مزایا:
این روکشها در مقایسه با روکشهای pfm که روتین مطبهای دندانپزشکی است بسیار طبیعی تر به نظر میرسد چرا که فلزی در زیر آن به کار نرفته است.
لبه فلزی ناشی از روکشهای pfm معمول وجود ندارد
اگر کسی به آلیاژهای موجود در فلز آلرژی داشته باشد ،میتواند این روکشها را مد نظر داشته باشد.
معایب :
ساختار این انواع روکش بسیار ضعیف است . بنابراین فقط در دندانهای قدامی که زیبایی مد نظر است مورد استفاده قرار میگیرد.
انواع روکشهای سرامیکی ( تمام سرامیک):
1) پرسلن جاکت کراون : که بیش از صد سال پیش با عنوان روکش تمام سرامیک ابداع شد و بسیار ضعیف است و به همین دلیل امروزه زیاد مورد استفاده نیست.
2) پرسلنهای مدرن : که ادعا دارند با همان زیبایی جاکت کراون استحکام بالاتری دارند.
روکش زیرکونیا
روکشهای pfm ترکیب سرامیک و فلز ( چینی باند شده به فلز )
آنچه که امروزه به عنوان روکش به صورت غالب در مطبهای دندانپزشکی استفاده میشود همین نوع روکش است.در واقع بخش فلزی دور تا دور دندان را پوشش میدهد و به عنوان بخش هسته ای استحکام روکش را سبب میشود و پرسلن یا چینی روی آن ،زیبایی روکش را منجر میشود. در واقع ترکیبی از زیبایی و استحکام.
مزایا :
استحکام بالا تر در مقایسه با روکش سرامیکی دندان،
فیتنس خوب فلز با دندان ( عمر این روکشها از تمام فلزها کمتر و از تمام سرامیکها بیشتر است. )
معایب:
سایش دندان مقابل در مواردی که گلیز روکش از بین رفته است.
احتمال ترک یا پریدگی چینی روکش.( اگر کم باشد ترمیم با کامپوزیت و اگر زیاد باشد تعویض روکش مدنظر قرار میگیرد. )
بعضی موارد فلز لبه روکش دیده میشود ، به ویژه بعد از تحلیل لثه که این اتفاق مهمی است به ویژه در دندانهای قدامی.
ضخامت بالاتری از دندان تراش میخورد.
روکش دندان زیرکونیوم ( zirconium crowns)
و اما روکش دندان زیرکونیا ( روکش زیرکونیوم ) ، یکی از انواع روکشهای تمام سرامیک است که به کمک فریمهای زیرکونیومی تقویت شده است .از لحاظ ساختاری مشابه pfm است با این تفاوت که به جای استفاده از فلز در مرکزروکشهای زیرکونیا روکش از زیرکونیوم استفاده میشود که رنگ آن سفید است ولی استحکام آن به اندازه و یا حتی بیشتر از آلیاژهای فلزی است.
مزایا روکش دندان:
- فیتنس عالی،
- استحکام بالا در هر نقطه از دهان.
- زیبایی دندانهای طبیعی را احیا میکند،
- سیاهی لبه لثه که در روکشهای pfm بسیار شایع است در آن دیده نمیشود.
- در افرادی که آلرژی فلزی دارند قابل استفاده است
معایب روکش دندان :
- قیمت روکش دندان زیرکونیوم به نسبت گرانتر است.
- اگر گلیز نشده باشد منجر به سایش دندان مقابل میشود.
بهترین نوع روکش دندان کدام است ؟
بهترین نوع روکشها، روکشهای تمام فلزی با فلزات قیمتی و به عبارتی روکشهای تمام طلا میباشند که زیبایی را تامین نمیکنند. بعد از آنها روکش دندان زیرکونیا در سطح بسیار بالایی از کیفیت میباشد.
روکش دندان عصب کشی شده
زمانی دندان شما نیاز به روکش دارد که تاج دندان، به شدت آسیب دیده و با ترمیمهای معمول قابل پر شدن نیست، یکی از مواردی که این موضوع را باعث میشود، بعد از عصب کشی ( درمان ریشه ) است. چرا که دندانی که نیاز به روت کانال دارد ، نه تنها به علت پوسیدگی بخش وسیعی از تاج خود را از دست داده بلکه بعد از درمان ریشه نیز خشک و شکننده میشود و چه بسا اگر ترکی در تاج دندان باشد، دندان خرد شده و از بین می رود. روکش با محافظت دور تا دور دندان آن در برابر نیروهای افقی و عمودی مستحکم ساخته و مانع از شکنندگی آن میشود.
روکش دندان برای زیبایی
یکی از موارد کاربرد روکش ، روکش دندان عصب کشی شده است که در بالا به آن اشاره کردیم. از موارد دیگر کاربرد روکش دندان میتوان به استفاده از آن برای زیبایی اشاره کرد. البته در این روش از انواع خاص پروتزهای ثابت دندان برای اصلاح بد رنگی های دندانی استفاده میشود.
البته در مواردی که تاج دندان آسیب دیده و سمپتومها وعلایم ترک در دندان دیده شود نیز از روکش استفاده میشود. شایان ذکر است که شایعترین علامت این نوع آسیب به تاج دندان، درد دندان در حین جویدن است. و دندانپزشک معمولا از طریق دق کردن دندان در جهات مختلف به آن پی میبرد.
آیا ممکن است روکش دندان نیاز به تعویض داشته باشد ؟
بله.در واقع روکش دندان ( dental crowns ) در مواقعی استفاده میشود که استحکام دندان با یک پر کردگی ساده تامین نمیشود.
روکش با پوشش کامل تاج دندان، در واقع از تاج دندان در مقابل شکستن تحت فشارهای ناشی از جویدن و ... محافظت میکند. به این ترتیب نه تنها روکش دندان حفاظت بالایی را برای دندان فراهم می کند بلکه عملکرد دندان را نیز بهبود بخشیده و زیبایی قابل قبولی را به بیمار هدیه میکند.
اما دلایل متعددی وجود دارد که بر اساس آنها نیاز به تعویض روکش وجود دارد از جمله:
1) پوسیدگیهای ثانویه در زیر روکش
2) تحلیل لثه یا سایش های طوق دندان که منجر به نمایی نازیبا در دهان میشوند
3) تغییر رنگ تدریجی دندانهای اطراف در طول سالها که منجر به مشخص شدن نمای روکش میشود.
4) شکستن چینی روی روکش.
در عین حال بعضی مواقع سمان مورد استفاده برای چسباندن روکش ( چسب روکش )به مرور شسته شده و روکش شل میشود که میتوان دوباره آن را چسباند.
عمر یک روکش دندانی ( پروتز ثابت دندان ) چند سال است ؟
اصولا در یک حالت آرمانی دندانهای هر فرد تا پایان عمر او باید به او خدمت کند، اما متاسفانه عواملی از قبیل پوسیدگی ، شکستن دندان، بیماریهای لثه و ....باعث میشود ما دندانهای سالم اولیه خود را از دست بدهیم.
در مورد روکش (پروتز ثابت دندانی ) هم وضع بر همین منوال است. قاعدتا اگر بعد از گذاشتن روکش شما بهداشت دهانی خوبی داشته باشید ، در عین حال مراجعه منظم به دندانپزشکتان جهت بررسی شرایط روکش را در برنامه خود قرار دهید، مسلما عمر روکش شما بیشتر میشود . و در صورت نیاز( موارد ذکر شده در بالا جهت تعویض روکش )، دندانپزشک به شما توصیه میکند که روکش دندان خود را عوض کنید.
پست و کور دندان (post & core ) چیست ؟
در مواقعی که دندان عصب کشی ( روت کانال ) شده و بیش از ۵۰℅ از بافت تاج دندان از بین رفته ،معمولا برای باز سازی تاج دندان یک قالب از ریشه دندان گرفته میشود و برای لابراتوار ارسال میگردد . جلسه دوم مراجعه بیمار یک تاج فلزی ریختگی که توسط لابراتور دندانسازی ساخته شده ، روی دندان بیمار چسبانده شده و سپس از آن برای تهیه روکش قالبگیری میشود.
قیمت روکش دندان
هزینه روکش دندان چقدر است؟ برای پاسخ به این پرسش بادی گفت این هزینه بسته به جنس روکش و دستمزد دندانپزشک و هزینه لابراتوار میتواند متفاوت باشد.
منظور از جنس روکش دندان بیشتر نوع آن است که غالبا فلزی، سرامیکی ، پرسلن باند شده به فلز و یا زیرکونیوم ( یا همان روکش دندان زیرکونیم ) میباشد. معمولا ارزانترین روکشها، همین روکشهای پرسلن باند شده به فلز هستند که البته قیمت روکش دندان در آنها هم به آلیاژ زیر آن بستگی دارد . اما با آلیاژ مرسوم در لابراتوارهای دندانی ، به صرفه ترین هزینه روکش دندان را دارند.
روکش دندان جلو
همانطور که در بحث انواع روکشهای دندانی توضیح داده شد ، برای روکش دندانهای جلو بهترین انتخاب روکشهای سرامیکی یا انواع روکش زیرکونیا است که زیبایی را اساسا تامین میکند. اما هنگام روکش دندان جلو برای زیبایی باید به این نکته توجه کرد که انجام روکش صرفا جهت زیبایی دندانهای جلو به هیچ عنوان توصیه نمیشود. جهت این امر روشهای دیگری مثل لمینت دندان و یا ترمیمهای کامپوزیت ونیر ارجح است.
عوارض روکش دندان
مهمترین عارضه روکش کردن دندانها این است که دندان شما تراش می خورد و اگر از آن به خوبی مراقبت نکنید بعد از چند سال پوسیده شده و از بین میرود.
مراحل روکش کردن دندان
روکش کردن دندان معمولاً طی دو جلسه انجام میشود. در جلسه اول دندان آماده سازی میشود، از دندان آماده شده قالبی گرفته میشود و سپس روکش موقتی بر روی دندان نصب میگردد. مدت زمان لازم برای انجام این کارها 30 دقیقه تا یک ساعت تخمین زده میشود. در فاصله زمانی بین دو جلسه، در لابراتوار دندانپزشکی روکش ساخته میشود. معمولاً برای این کار دو هفته زمان لازم است.
هنگامی که بیمار برای جلسه دوم مراجعه میکند، دندانپزشک روکش نهایی راه بر روی دندان متصل میکند. معمولاً این کار حدود 20 دقیقه طول میکشد.
روکش دندان فوری یا یک جلسه‌ای: گاهی اوقات نیز میتوان روکش دندان را با تجهیزات خاصی ظرف یک جلسه آماده و نصب کرد.
مراحل اتصال روکش دندان
1) تزریق بی حسی
پیش از هر کاری دندانپزشک دندان و لثه اطراف آن را با مواد بی حسی کننده، بی‌حس میکند. در مواردی که دندان تحت عصب کشی قرار گرفته است، نیازی به بی‌حس کردن آن نیست. با این حال ممکن است دندانپزشک لثه اطراف دندانها بی حس کند.
2)تراش و آماده سازی دندان
تمامی روکشهای دندان مقدار مشخصی ضخامت دارند. بنابراین دندان باید به اندازه ضخامت روکش، تراشیده شود تا فضای کافی برای نصب روکش فراهم گردد. در برخی انواع روکشها برای افزایش استحکام و مقاومت، ضخامت پوسته افزایش پیدا میکند. در بیشتر انواع روکش حداقل ضخامت لازم دو میلی متر است. تراشیدن دندان باید در تمام سطوح دندان انجام شود. در تحقیقاتی که در سال 2002 منتشر شد، در صد تاج دندان (بخشی از بنا که بالای لثه قرار دارد) که در فرآیند روکش کردن تراشیده میشود مشخص شد. این مقدار برای دندانهای جلویی بین 63 تا 73% و برای دندانهای عقبی بین 67 تا 75% است. این مقادیر مربوط به روکشهای تمام سرامیک و سرامیک با اسکلت فلزی میباشد. اما در روکشهای تمام فلزی مانند روکش طلا نیاز کمتری به تراشیدن دندان وجود دارد.در صورتی که دندانی که روکش میشود دچار پوسیدگی باشد، دندانپزشک باید بخش‌های پوسیده را نیز تراشیده و بردارد. همچنین تمام بخش‌های پرشدگی دندان یا بخش‌هایی از دندان که نامناسب است باید تخلیه شود. به همین علت گاهی اوقات ممکن است بخش زیادی از دندان برای روکش کردن تراشیده شود.
هنگام تراشیدن دندان علاوه بر این که به طور کلی دندان کوچک‌تر میشود، باید به شکل مشخصی نیز در بیاید تا روکش بر آن منطبق باشد.
شکل دندان در افزایش ثبات روکش اهمیت دارد. روکش تنها به کمک چسب دندانپزشکی در جای خود محکم نمیشود بلکه شکل دندان نیز نقش مهمی در ثبات و نگهداشتن روکش در جای خود دارد.
گاهی اوقات بخش زیادی از دندان شکسته و یا در عمل برداشتن پوسیدگی، تراشیده شده است. در چنین شرایطی ابتدا دندان با مواد پرکننده باید بازسازی شود تا بلندتر شده و بتوان روکش را به خوبی به آن متصل کرد.
3)قالب گیری از دهان
پس از اینکه آماده سازی دندان تمام شد، دندانپزشک با قالب گیری نسخه ای از دندانها و لثه اطراف آن تهیه میکند. قالب گیری دو روش مختلف دارد.
– قالب گیری سنتی و مرسوم
دندانپزشک با استفاده از خمیر مخصوصی که به آن مواد قالبگیری گفته میشود، قالبی از دندانها تهیه میکند. برای این کار ابتدا دندانها شسته و کاملاً خشک میشوند. سپس رترکشن یا نخ زیر لثه ای با قطر کوچک دور دندان قرار میگیرد تا بافتها و ساختارهای دیگر را کنار نگه دارد. معمولاً پس از برداشتن نخ زیر لثه ای، مدتی طول میکشد تا بافت لثه به عقب باز گردد. در این مدت مواد قالب گیری اطراف دندان به اندازه کافی شکل گرفته اند. مقدار کمی مواد قالب گیری روان اطراف دندان مالیده میشود. یک تری با پوتی قالب گیری (مواد بطونه مانند) با غلظت زیاد پر میشود و بر روی دندانها قرار گرفته و همانجا چند دقیقه می ماند. مواد قالب گیری به صورت یک واحد پیوسته به هم در می آیند. هنگامی که قالب از دندانها برداشته میشود، حاوی نسخه ای از دندان آماده شده و دندانهای مجاور آن است. قالب دندانهای فک مقابل نیز باید گرفته شود.
– قالبگیری اپتیکال
برخی از دندانپزشکان تجهیزاتی برای تهیه قالب اپتیکال دارند. در این فرآیند از دوربین کوچک دستی شبیه به عصا استفاده میشود (دوربین داخل دهانی) و تصویر به دست آمده با کمک نرم افزار به صورت دیجیتالی آنالیز شده و بر اساس آن ترمیم ساخته میشود.
قالب دیجیتالی به دو روش ممکن است ساخته شود:
ممکن است با فرمت الکترونیکی به لابراتوار دندانپزشکی فرستاده شود. سپس در لابراتوار بر اساس آن روکش ساخته شده و از به مطب دندانپزشک فرستاده میشود. همچنین برخی دندانپزشک ها خودشان دستگاه تراش دندانپزشکی دارند و می‌توانند در مطب ترمیم را آماده نمایند. در این صورت تنها یک جلسه برای کل فرایند درمان کافی است.
قالب دهان چگونه استفاده میشود؟
قالب تهیه شده به لابراتوار دندانپزشکی ارسال میشود تا در آنجا برای ساخت یک نمونه پلاستر از آن استفاده شود. از این نمونه برای ساخت روکش دندان استفاده میشود.
از آنجایی که قالب پلاستر نمای دقیقی از دندانها و لثه در اختیار دندانپزشک قرار میدهد، در صورتی که روکش ساخته شده کاملاً بر آن منطبق باشد حتماً با همین دقت بر دندان نیز منطبق است. با این حال در بیشتر موارد اندکی تنظیم مجدد نیز لازم است.
4)اتصال روکش موقتی
در مواردی که ترمیم در لابراتوار ساخته میشود، باید دو هفته صبر کنید. در این مدت احتمالاً از روکش موقتی برایتان استفاده میشود.
دلایل استفاده از روکش موقتی به صورت زیر است:
– محافظت از دندان
– جلوگیری از جابجایی و انحراف آن
معمولاً روکش موقتی از پلاستیک یا فلز ساخته میشود. روکش موقتی با استفاده از چسب موقتی به دندان چسبانده میشود. بنابراین در جلسه بعدی که قرار است روکش اصلی چسبانده شود، این ترمیم به راحتی برداشت میشود.
5) انتخاب رنگ روکش
اگر روکش نهایی سطح پورسلین یا چینی داشته باشد، دندانپزشک باید برای آن رنگی کاملاً مشابه رنگ دندانهای طبیعی خودتان انتخاب کند. برای این منظور دندانپزشک مجموعه پوسته های کوچک شبیه به دندان در رنگهای مختلف از جنس پورسلین دارد که بر اساس رنگ کد گذاری شده اند. به این مجموعه راهنمای رنگ ترمیم دندان گفته میشود (شکل بالا). هر نمونه بر روی دندان قرار میگیرد تا رنگ آن با رنگ دندانهای مجاور مقایسه شده و بهترین رنگ انتخاب شود.
جلسه دوم: اتصال روکش به دندان
6) برداشتن روکش موقتی
پس از اینکه روکش در لابراتوار دندانپزشکی ساخته و به مطب ارسال شد، آماده نصب در دهان میشود. برای اتصال روکش اصلی باید ابتدا روکش موقتی برداشته شود. برای این کار دندان بی حس میشود ( همیشه نیازی به این کار نیست چرا که این کار بدون درد است). پس از برداشتن روکش موقتی، بقایای چسب باقی مانده بر روی دندان تمیز میشود.
7)تطابق و تنظیم نهایی رنگ و شکل روکش
پیش از این که دندانپزشک روکش نهایی را به روی دندان بچسباند، ابتدا باید مطمئن شود رنگ و شکل آن کاملاً مناسب است. برای این کار دندانپزشک روکش را موقتاً در جای خود قرار میدهد و آن را ارزیابی میکند. در صورت نیاز به تنظیم این کار انجام شده و مجدداً این مسئله تکرار میشود. گاهی ممکن است چندین مرتبه روکش بر روی دندان قرار بگیرد و دوباره برداشته و تنظیم شود. سپس رنگ آن بررسی میشود. بخصوص در صورتی که روکش برای دندانهای جلویی استفاده میشود، در این مرحله دقت زیادی باید صورت بگیرد. در این مرحله هر گونه سؤال و یا نگرانی دارید حتماً آن را با دندانپزشک در میان بگذارید. چرا که پس از چسباندن روکش دیگر هیچ تغییری نمی‌توان ایجاد کرد.
8) چسباندن روکش
پس از تأیید تمام جنبه های روکش نهایی، نوبت به چسباندن آن میرسد. ابتدا مقداری چسب سطوح داخلی روکش مالیده و سپس روکش بر روی دندان سوار میشود. پس از چند لحظه دندانپزشک با استفاده از ابزار دندانپزشکی هرگونه چسب اضافی بیرون زده از زیر روکش را پاک میکند.
9) دستورالعمل مراقبت از روکش دندان
دندانپزشک به شما دستوراتی برای مراقبت از روکش میدهد. مثلاً در مورد برخی انواع چسب‌ها لازم است چند روز اول غذاهای سفت یا چسبناک نخورید تا چسب کاملاً سفت شود.
بخصوص در مواردی که برای شما از بی حسی استفاده شده است، باید بیشتر مراقب باشید تا زمانی که حس کامل لثه باز گردد. چرا که ممکن است تصادفاً لب و یا گونه خود را محکم گاز بگیرید.
پس از برطرف شدن بی حسی، تا چند روز با ملایمت فشار کمی به دندانهای خود وارد کنید و بایت روکش را تست کنید تا مطمئن شوید همه چیز درست است. اگر مشکلی در سطح روکش وجود داشت حتماً به اطلاع دندانپزشک برسانید تا مشکل را اصلاح نماید.