ارتودنسی چیست؟
ارتودنسی در واقع یکی از شاخه‌های تخصصی دندانپزشکی است که برای زیباتر شدن صورت و دندانها و بهبود عملکرد آنها مورد استفاده قرار میگیرد. کجی دندانها، اوربایت و آندربایت(جلوتر بودن بیش از اندازه دندانهای بالا یا پایین)، کراس بایت، شلوغی دندانها و اختلال‌های مربوط به فک از مشکلاتی است که توسط متخصصان ارتودنسی درمان میشود. با اینکه دندانپزشکان عمومی هم می‌توانند ارتودنسی انجام دهند، اما دانش و تجربه کافی در این زمینه ندارند.کار ارتودنسی جفت‌شدن نامناسب دندان‌هاست. این امر می‌تواند ناشی از موقعیت نادرست دندانها یا دو فک نسبت به هم باشد، یا ممکن است درجاتی از هر دو مشکل در یک فرد موجود باشد. درمان‌های ارتودنسی را می توان به درمان با دستگاه‌های ثابت و متحرک تقسیم کرد. دستگاه‌های ثابت دستگاه‌هایی هستند که در طول درمان نیازی به خارج نمودن آنها از دهان توسط بیمار وجود ندارد و اجزای اصلی تشکیل‌دهندهٔ آنها براکت و سیم می‌باشد. براکت‌ها همان اجزای کوچکی هستند که توسط چسب خاصی به دندان چسبانده می‌شوند. در بین مردم از اصطلاح سیم‌کشی یا سیم‌بستن دندان هم برای اشاره به این عمل استفاده میشود. دستگاه‌های متحرک انواعی هستند که بیمار می‌تواند در طول درمان آنها را از دهانش خارج کند، البته گاهی این خارج نمودن ممکن است بنا بر تجویز ارتودنتیست محدود به زمان‌های کوتاهی مانند زمان غذاخوردن یا مسواک‌زدن باشد. این نوع دستگاه‌ها در بین مردم به پلاک مشهورند.
زمان مناسب برای انجام ارتودنسی
شروع درمان ارتودنسی بستگی به نوع ناهنجاری دارد.افرادی که مشکلات اسکلتی دارند به عنوان مثال افرادی که فک بالای آنها جلوتر از موقعیت طبیعی است و یا بر عکس فک پایین شان عقب تر از حالت عادی است ،بهترین زمان برای ارتودنسی سالهای قبل از بلوغ است چون می توان از رشد کودکان برای درمان ناهنجاری استفاده کرد.برای مشکلاتی که صرفا مربوط به دندان ها می شود محدویدت سنی وجود ندارد ولی بهترینزمان برای این افراد حوالی سن 12 سالگی است.با این حال ارتودنسی محدودیت زمانی ندارد و تا زمانیکه دندانها سالم هستند می توان این درمان را انجام داد.
چه افرادی کاندیدای مناسب برای ارتودنسی هستند؟
هنگامیکه فرد دارای مشکلاتی مانند نامرتبی دندانها، نبود دندان یا وجود فاصله بین دندانها، داشتن دندان اضافی، زاویه و چرخش دندانها یا مشکلاتی از قبیل جلو یا عقب بودن فک‌ها نسبت به جمجمه باشد که تمامی این موارد توسط متخصص ارتودنسی تشخیص داده میشود، شخص کاندید انجام درمان ارتودنسی می‌باشد.
قبل از شروع درمان ارتودنسی، دندانپزشک شما باید از عدم وجود هرگونه پوسیدگی یا مشکلات لثه نظیر التهاب یا تحلیل مطمئن شود. در صورت وجود هرگونه پوسیدگی یا مشکلات لثه بهتر است ابتدا طرح درمان ارتودنسی شما توسط متخصص ارتودنسی مشخص گردد و سپس اقدام به ترمیم دندانها نمائید. دلیل این امر این است که ممکن است بعضی از دندانهای پوسیده یا مشکل‌دار در طرح درمان ارتودنسی کشیده شوند و شما نیاز به صرف هزینه برای ترمیم آنها نداشته باشید.
انواع دستهگاهای ارتودنسی
- ارتودنسی متحرک
- ارتودنسی ثابت
- ارتودنسی با استفاده از براکت های فلزی
- ارتودنسی با استفاده از براکت های همرنگ دندان
- ارتودنسی با براکت های فلزی یا سرامیکی بدون لاستیک
- ارتودنسی از پشت دندان یا سیستم لینگوال
- ارتودنسی شفاف یا Invisalign
مهم ترین اجزای ارتودنسی
براکت ها
براکت اتصالی است که با هدف درگیر کردن سیم قوسی شکل ارتودنسی با چسب یا باند روی دندان محکم میشود. براکت از فلز، سرامیک یا پلاستیک قابل تهیه است.
بندهای فلزی
بند ارتودنسی حلقه‌ای از جنس استیل ضد زنگ است که معمولا در دندانهای عقبی به جای براکت استفاده می گردد. بند ارتودنسی یکی از وسایل و تجهیزات ارتودنسی به شمار می‌رود.
سیم ارتودنسی
سیم ارتودنسی ابزار اصلی اعمال نیرو به دندان است. این سیمها در ابعاد مختلف و از مواد مختلف ساخته می شوند . دو ماده پرکاربرد استیل و آلیاژی به نام نیکل تیتانیوم است که بر حسب خصوصیات مود نظر متخصص ارتودنسی به کار گرفته می شوند. اخیرا سیم های همرنگ دندان نیز ارایه شده اند که به همراه براکت های سرامیکی به کار رفته و بدین طریق وجود سیم و براکت در دهان کمتر جلب توجه می نماید
قلاب های الاستیکی و بندهای لاستیکی
بندهای پلاستیکی امکان حرکت دندانهای بالایی و پایینی به سمت موقعیت مناسب را فراهم می آورند. گاهی اوقات برای حرکت دادن دندان به موقعیت مناسب، سیم به تنهایی کافی نیست. در این شرایط الاستیک به دندانهای مشخصی (با توجه به برنامه درمانی) متصل میشود تا آنها را به سمت مورد نظر حرکت دهد.
لیگاچور
لیگاچور فلزی از استیل ضد زنگ و نرم ساخته می شود .از لیگاچور برای نگه داشتن سیم ارتودنسی در براکت استفاده می شود.
درمان ارتودنسی فقط مختص به کودکان نیست بلکه امروزه بسیاری از بزرگسالان و حتی سالمندان می توانند از مزایای داشتن دندان های مرتب و صاف برخوردار شوند و لبخندی زیبا به لب بیاورند .امّا انجام ارتودنسی فقط بخاطر زیبایی نیست .مرتب و صاف بودن دندانها به معنای منظم بودن فک ها است.مسواک زدن و تمیز کردن دندانهای صاف و مرتب خیلی آسان تر است و خطر پوسیدگی و دیگر مشکلات دهان و لثه با داشتن دندانهایی مرتب و صاف خیلی کمتر است.منظم بودن فک ها عادت دندان قروچه را کاهش و یا از بین می برد.ارتودنسی در بزرگسالی اختلال های مفصل فکی_گیج گاهی ( TMJ ) مانند درد یا صدا دادن فک را نیز اصلاح می کند.وجود ناهنجاری های فک باعث می شود که دندانها به شکل نامناسبی روی هم قرار گیرند.وجود فاصله بین دندانها و یا شلوغ بودن و روی هم بودن دندانها می تواند منجر به پوسیدگی دندانها و بروز بیماری های لثه شود.داشتن چنین دندانهایی حتی منجر به از دست رفتن اعتماد به نفس هم می شود زیرا فرصت زدن لبخند زیبا را از فرد میگیرد و این قضیه ممکن است حتی روی روابط اجتماعی فرد تاثیر منفی بگذارد.
مزایای ارتودنسی در سنین بالا:
مرتب کردن دندانها و خلق لبخندی زیبا
گاهی دندانها پس از ارتودنسی به دلیل عدم استفاده ی مناسب و به اندازه از پلاک نگهدارنده ( ریتیز ) به وضعیت نامرتب قبلی بر می گردد.ارتودنسی در بزرگسالان این برگشت را اصلاح می کند.
تحلیل رفتن استخوان یا لثه
بزرگسالان بیش از کودکان در معرض تحلیل رفتن لثه یا حتی تحلیل رفتن استخوان هستند.
دندان غائب یا ساییده شده
دندانها به مرور زمان ساییده می‌شوند و حرکت می‌کنند. این موارد را می‌توان با ارتودنسی اصلاح کرد. فضای خالی دندان غائب باعث میشود که دندانهای مجاور به‌طرف این فضای خالی حرکت کنند و کج شوند و به‌این‌ترتیب اختلال بایت به وجود بیاید و احتمال ابتلا به بیماری لثه افزایش یابد.
کامل نکردن درمان ارتودنسی در دوران نوجوانی
بسیاری از بزرگسالان در دوران کودکی یا نوجوانی تحت درمان ارتودنسی قرارگرفته‌اند، اما درمان را تا پایان دنبال نکرده‌اند؛ اما زمانی که بیمار بزرگتر میشود و از مزایای مرتب بودن دندانها آگاه می‌گردد، تصمیم میگیرد که درمان ناتمام را کامل کند و به لبخند رؤیایی خود دست یابد.
تفاوت ارتودنسی بزرگسالان و کودکان
استخوانهای فک بیماران جوان هنوز در حال رشد هستند و به درمان خیلی کمک می کند ولی رشد استخوانهای فک در بیماران بزرگسال متوقف شده است و در بزرگسالان باید جراحی فک ، برای اصلاح وضعیت فک ها انجام شود.
کدام دسته از بزرگسالان کاندیدای مناسبی برای ارتودنسی هستند:
امروزه پیشرفت‌های به‌دست‌آمده در زمینهٔ تکنولوژی ارتودنسی این امکان را برای بزرگسالان فراهم کرده است تا بتوانند در مدت‌زمانی کوتاه به نتایج چشمگیری دست یابند. متخصص ارتودنسی تشخیص می‌دهد که آیا شما متقاضی مناسبی برای درمان ارتودنسی محسوب می‌شوید یا خیر. اگرچه دندانهای سالم را در هر سنی می‌توان حرکت داد، اما برخی بزرگسالان مبتلابه بیماری لثه باید ابتدا برای درمان این عارضه‌ها تحت درمان قرار بگیرند.
مشکلات زیر را می توان به وسیله ی ارتودنسی در بزرگسالان حل کرد:
کراس بایت :
دندانهای بالا به‌خوبی روی دندانهای پایین قرار نمی‌گیرد.
اوپن بایت:
دندانهای بالا و پایین به‌خوبی روی‌هم قرار نمی‌گیرد و دهان بسته نمی‌شود.
اوربایت:
دندانهای پیشین فک بالا بسیار جلوتر از دندانهای پایین قرار میگیرد.
اورجت:
مشکل جلو بودن دندانهای فک بالا وجود دارد.
آندربایت:
دندانهای بالا پشت دندانهای پایین قرار میگیرد
انواع درمان ارتودنسی در بزرگسالان:
ارتودنسی فلزی :
ارتودنسی فلزی براکت‌های فلزی کوچکی دارد که به جلوی دندانها متصل میشود. سیمی که از بین براکت‌ها رد میشود دندانها را حرکت می‌دهد.
ارتودنسی لینگوال پشت دندانی :
بریس ارتودنسی لینگوال یا زبانی پشت دندانها قرار میگیرد تا دندانهای نامرتب را به‌تدریج حرکت دهد و اختلال بایت را برطرف کند. بریس لینگوال بریس ثابتی است که به پشت دندانها متصل میشود.
ارتودنسی سرامیکی:
ارتودنسی سرامیکی نوعی از ارتودنسی ثابت است که از براکت های سرامیکی به جای براکت های فلزی استفاده می‌کند.براکت‌های ثابت زیبا و شفاف یا همرنگ دندان انتخابی ایده‌آل برای بیمارانی است که نمی‌خواهند اطرافیان متوجه تحت درمان بودن ایشان بشوند.
ارتودنسی نامرئی :
در ارتودنسی نامرئی از مجموعه پلاک‌های متحرکی استفاده میشود که به خوبی روی دندانها می‌نشیند.متخصص ارتودنسی پلاک‌های جدید را در زمان‌های مشخص در اختیار بیمار قرار می‌دهد تا دندانها به‌تدریج حرکت کنند و مرتب شوند.
ریتینر:
استفاده از ریتینر (پلاک نگهدارنده) در دوران پس از ارتودنسی ضروری است. دندانها پس از برداشتن بریس به سمت وضعیت اولیه متمایل می‌شوند، اما ریتینر دندانها را محکم در وضعیت جدید نگه می‌دارد.
ونیر:
ونیر لایه‌های همرنگ دندان و نازکی از جنس پرسلین است که روی دندانهای بیمار چسبانده میشود. ونیر درمانی ایده‌آل برای اصلاح لب پر شدن، لکه شدن، بدرنگ شدن یا کوچک بودن دندانها است.ونیر روشی سریع برای اصلاح طرح لبخند است که ضرورت کشیدن دندانها را از بین می‌برد. البته ونیر درمانی پرهزینه است. دندانپزشک در بعضی موارد بخشی از دندان اصلی را تراش می‌دهد تا فضا برای چسباندن ونیر ایجاد شود.
هزینه ی ارتودنسی در بزرگسالان:
هزینه ارتودنسی به طول مدت درمان، سن، میزان و شدت مشکل شما و نوع بریسی که دندانپزشک برای شما توصیه می‌کند، بستگی خواهد داشت. قبل از شروع درمان با بیمه درمانی یا تکمیلی خود هماهنگی کنید تا مشخص شود که آیا هزینه‌های ارتودنسی شما را پوشش می‌دهد یا خیر.